Međunarodno priznat znak geografskog porekla osigurava veću cenu i predstavlja dobru reklamu, kako za proizvođača, tako i za celu zemlju ili region iz kojeg potiče. Za jednu zemlju zaštita proizvoda oznakama geografskog porekla važna je zato što pojedini proizvodi predstavljaju deo tradicije i nacionalnog identiteta, ono po čemu su jedan narod i država prepoznatljivi u svetu. Brazil je, tako, poznat po kafi, Kuba po cigarama, Francuska po vinima i sirevima, Belgija po pivu i čokoladama…
Zbog toga su mnoge evropske zemlje godinama vodile sporove i ne čudi da se danas mnoge zemlje i njihove privrede spore oko toga kome određeni proizvod, odnosno brend pripada, čak i unutar EU. Između Slovenije, Austrije i Italije godinama je vođena rasprava oko toga čijem kulturnom i istorijskom nasleđu pripadaju lipicaneri.
Prošle godine je opet varničilo između Austrije i Slovenije jer je Austrija na Uneskovu listu svetske nematerijalne kulturne baštine prijavila ergelu lipicanera u štajerskom selu Piber, gde se, navodno, čuva izvorna dokumentacija o uzgoju te pasmine, ali je na kraju ipak odustala.
Slovenija je imala otvoren front i sa Hrvatskom zbog kranjske kobasice. Slovenija je pobedila, a Hrvati su 2014. godine dobili prelazno rešenje prema kojem još 15 godina mogu da koriste etiketu s imenom kranjska kobasica.
Slovenija je još 2010. htela da zaštiti oznaku geografskog porekla kranjske kobasice, ali je Hrvatska u postupku prigovora Evropskoj komisiji dokazala da je ovaj naziv korišćen u toj zemlji najmanje 25 godina pre podnošenja slovenačkog zahteva za registraciju.
Oko istarskog pršuta ipak su uspeli da se dogovore, pa će ga proizvoditi obe zemlje jer dele i teritoriju Istre.
Hrvati su tokom pregovora za ulazak u EU imali probleme s Italijanima oko korišćenja imena prošek za vino, dok su se Slovenci sporili sa Makedoncima oko ajvara, a Srbija sa Češkom oko rakije šljivovice… Jedan od najpoznatijih je spor oko sira feta, u koji su bile uključene Danska, Francuska, Velika Britanija, Nemačka i Grčka. Posle duge borbe i dokazivanja pobedu je odnela Grčka.
Čvarci, pršut i trešnje
Nisu sve bivše države SFRJ krenule u trku oko brendiranja svojih nacionalnih proizvoda. Kao i obično, u ovoj trci prvo mesto zauzela je Slovenija koja je dosad u svetu zaštitila 12 svojih proizvoda. Proizvodnja kranjske kobasice dozvoljena je u Sloveniji samo sertifikovanim proizvođačima kojih ima 11, udruženih u grupu proizvođača GIZ Kranjska kobasica, od aprila 2008. godine, kada je geografska oznaka tog proizvoda zvanično zaštićena. Međunarodno je zaštićen i kraški pršut, ekstradevičansko maslinovo ulje iz slovenačke Istre, slovenačka makovnjača, pomurska gibanica, ulje od semenki bundeve, a još 17 slovenačkih brendova čeka na registraciju u EU o zaštiti oznake porekla, geografske oznake i oznake zagarantovane tradicionalne proizvodnje.
Hrvatska ima 10 međunarodno zaštićenih prehrambenih proizvoda, među kojima su čvarci, slavonski kulen, drniški i istarski pršut, torkul (maslinovo ulje), cetinski sir i paški baškotin (vrsta dvopeka), ali samo vino dingač, paški sir i stara slavonska šljivovica imaju i oznaku geografskog porekla. Postupak zaštite na nivou EU je dosta složen i dugotrajan, pa su osim tri međunarodno zaštićena brenda Srbije, 52 nacionalno zaštićena proizvoda još na putu u svet. Među njima su futoški kupus, kojim su u Austrougarskoj seljaci mogli da plate porez, i ariljska malina, čija sorta je doduše stigla iz Amerike, ali joj posebni klimatski uslovi daju specifičan ukus i miris.
Makedonija i Crna Gora zasad nemaju registrovane proizvode, mada je u toku nekoliko postupaka zaštite. U Makedoniji očekuju da će njihov prvi proizvod sa oznakom geografskog porekla ove godine biti ohridska creša (trešnja) i belo zimsko grožđe, a izrađeni su elaborati za beli ovčji sir i kačkavalj bistra, dok crnogorski zvaničnici najviše nade polažu u njeguški pršut.
Bosna i Hercegovina takođe nije zaštitila nijedan svoj proizvod u svetu, ali je pokrenula postupak za zaštitu cazinskog kestenovog meda i hercegovačkog meda, koji su nacionalno zaštićeni.
