Slovenija je tradiciju uzgoja lipicanera, zajedno sa još sedam zemalja – Austrijom, Bosnom i Hercegovinom, Hrvatskom, Mađarskom, Italijom, Rumunijom i Slovačkom, predložila za upis na UNESCO-vu listu nematerijalne kulturne baštine. Konačna odluka o postavljanju na listu biće doneta na godišnjem kongresu Odbora za baštinu UNESKA u decembru
Lipicaneri su svetski poznata rasa slovenačkih konja. Većina izvora beleži da su ovi graciozni konji prvi put gajeni u mestu Lipica u Sloveniji i da je rasa zvanično nastala 1580. godine.
Ergelu u Lipici utemeljio je austrijski nadvojvoda Karlo II. U ergeli je hteo da uzgoji elegantne konje, koji su istovremeno mirni, stabilni i dobri za jahanje i za prezanje u paradne kočije. U njegovu ergelu su godinama dovođeni i ukrštani konji iz celog sveta, sve dok nisu nastali lipicaneri. Osnovu lipicanerima dali su slovenski kraški, španski i napolitanski, a kasnije i arapski konji.
Interesantno je da se lipicaneri rađaju skoro potpuno crni. Kasnije dobijaju sivu boju, a tek u petoj ili šestoj godini u potpunosti pobele i počnu da liče na svoje majke. Retki su izuzeci gde se crna boja zadrži, nekad tek u tragovima.
Tokom vekova, sačuvano je šest klasičnih linija, zasnovanih na šest originalnih pastuva. Njihova imena su Konversano, Napolitano, Favori, Maestoso, Pluton i Siglavi. Formirano je i 18 porodica lipicanerskih kobila.
Lipicaneri za Špansku školu jahanja u Beču
Razvoj lipicanerske rase bio je usko povezan i sa razvojem umetnosti klasične dresure. Razvoj umetnosti klasične dresure, kako je danas poznato, može se pratiti od 16. veka. U Španskoj školi jahanja u Beču, koja je osnovana 1565. godine, razvijena je klasična dresura, koja se očuvala do danas. Nazivaju je španskom, jer su u početku korišćeni samo konji iz Španije, iako su ih ubrzo zamenili pastuvi lipicaneri iz Ergele Lipica.
Tako je Lipica uzgajala pastuve lipicanera za Špansku školu jahanja u Beču, a za Habzburški dvor, sve do početka Prvog svetskog rata 1914. Po završetku Prvog svetskog rata zapadna teritorija današnje Republike Slovenije, gde se nalazi Lipica, ušla je u sastav Italije, a značajna istorijska veza Lipice i Španske škole jahanja je okončana. Austrija je 1920. godine počela da uzgaja pastuve lipicanera za Špansku školu jahanja u ergeli Piber. Međutim, ergela Lipica nastavila je da uzgaja lipicanere pod italijanskom vlašću sve do Drugog svetskog rata. Lipicaneri iz Lipice su 1943. evakuisani u Hostoun u Češku Republiku, gde su zadržani do kraja rata.
Lipica je 1947. godine ušla u sastav Republike Jugoslavije. Od nekadašnjeg stada u ergelu se vratilo samo 11 konja lipicanera, ali je Lipica uz veliki trud na kraju uspela da obnovi uzgoj. 60-ih i 70-ih godina ergela je razvila sopstvenu klasičnu školu jahanja, sa elementima koji oduzimaju dah “na zemlji” i “u vazduhu”, nastupajući širom sveta.
Ergela Lipica danas spomenik kulture od nacionalnog značaja
Danas je Ergela Lipica jedan od najznačajnijih kulturno-istorijskih spomenika Slovenije i dom za preko 350 lipicanerskih konja.
Uz vođene ture, prezentaciju Lipičke klasične škole jahanja, službene obuke, vožnju fijakerom i časove jahanja, Ergela Lipica na svoje zeleno imanje privlači posetioce iz celog sveta.
