Značaj Specijalnog rezervata Zasavice u međunarodnim okvirima je u registrovanih 95 novih vrsta flore i faune, kao i u retkim vrstama koje se samo ovde mogu videti – ribe umbra krameri i biljke aldrovanda…
Više od hiljadu vrsta gljiva, viših biljaka, zooplanktona, beskičmenjaka, riba, ptica i sisara u Specijalnom rezervatu Zasavica uskoro bi mogli da dobiju još bolju zaštitu. Osim toga, Zasavica će duplirati površinu u tzv zaštićenom području, čime će biti omogućena i realizacija 100 novih istraživanja ovog područja.
Ovo su samo neke od izmena predviđene novim Nacrtom uredbe o proglašenju i studiji zaštite Specijalnog rezervata prirode Zasavica koje je Ministarstvo zaštite životne sredine stavilo na javni uvid do 12. septembra.
Značaj Zasavice u međunarodnim okvirima je u registrovanih 95 novih vrsta flore i faune, kao i u retkim vrstama koje se samo ovde mogu videti – ribe umbra krameri i biljke aldrovanda.
Zasavica se nalazi na području južne Vojvodine, odnosno severne Mačve, istočno od reke Drine i južno od reke Save, na teritoriji opština Sremska Mitrovica i Bogatić, katastarskih opština Mačvanska Mitrovica, Salaš Noćajski, Noćaj, Zasavica, Radenković, Ravnje, Banovo Polje i Crna Bara. Rezervat čine vodene površine kanala Jovače i Prekopca, zatim kanalisani i prirodni tok pritoke Batar, kao i sama reka Zasavica sa svojim kanalisanim i prirodnim tokom, ukupne dužine 33,1 km.
Zbog prisustva zaštićenih vrsta od nacionalnog i međunarodnog značaja, kao i za zaštitu prioritetnih tipova staništa, područje Specijalnog rezervata prirode Zasavica je identifikovano područje u okviru međunarodne ekološke mreže Emerald, međunarodno značajno područje za biljke (IPA), međunarodno i nacionalno značajno područje za ptice, odabrano područje za dnevne leptire i Ramsarsko područje.
Veći stepen zaštite
Pomenutim Nacrtom uredbe predviđeno je da se površina Specijalnog rezervata Zasavica poveća sa 670,99 na 1.128,55 hektara, odnosno za 457,56 hektara, što je povećanje od 68,2%, dok će se površine u zaštitnom području sa 1.150 povećati na 3.462,65 hektara.
U zaštitnom području naime, moguće je formiranje građevinskog područja i dozvoljene su sve aktivnosti ljudi, osim zagađenja (upotreba pesticida, herbicida…). Ova oblast predstavlja najmanji nivo zaštite, dok se u granicama rezervata u višim nivoima zaštite kontrola znatno pojačava. Po prvi put bi tako sada, Zasavica trebalo da dobije najviši – I nivo zaštite u kome nije dozvoljen nikakav uticaj na biljni i životinjski svet. Drugi, trenutno najviši nivo zaštite, dozvoljava minimalne pojedinačne uticaje (održavanje prirode, postavljanje molova za potrebe upravljanja i sl), a u III je moguća izvesna izgradnja i to pod strogo kontrolisanim uslovima.
– Sada je po prvi put, na najvrednijim lokalitetima određen režim zaštite I stepena, koji obuhvata 59,85 hektara, odnosno 5,30% od celokupne površine rezervata. Najmanje promene su izvršene u okviru režima zaštite II stepena, koji je povećan sa 670,99 na 686,26 hektara, odnosno zauzima 60,81% površine rezervata. Za potrebe očuvanja značajnih šumskih staništa uz Zasavicu uspostavljen je režim zaštite III stepena, koji obuhvata površinu od 382,44 hektara (33,89%) – objašnjavaju iz Specijalnog rezervata Zasavica za eKapiju.
Mere zaštite su određene u cilju očuvanja preostalih prirodnih i poluprirodnih staništa, značajnih za očuvanje geološke, biološke i predeone raznovrsnosti. Novo je i to da će Zasavica sad biti i ekološki koridor koji povezuje izolovana prirodna staništa i omogućava odvijanje sezonskih migracija i razmenu genetičkog materijala između delimično izolovanih ili prostorno udaljenih staništa.
Prema nameni, u proširenom zaštićenom području dominiraju pašnjaci (30,84%), zatim slede šume sa 29,39%, njive sa 11,91% dok trstici – močvare, reka i kanali, zajedno čine 25,08% površine rezervata.
– Prirodna staništa u okviru granica Zasavice su samo ostaci nekadašnjih prostranih vodenih, močvarnih i šumskih površina regiona, čija fragmentacija je započeta razvojem naselja i ubrzala se regulacijom voda. Te prirodne površine su opstale u vidu izolovanih ostrva a njihovo povezivanje ekološkim koridorima treba da omogući očuvanje dinamike populacije i životnih zajednica. Sva novija istraživanja Rezervata ukazuju na mogućnost korišćenja prostora i pojedinih komponenti na način da se ostvaruje ekonomska dobit, a da se osnovne prirodne vrednosti rezervata očuvaju – dodaju iz Specijalnog rezervata.
Kako za eKapiju kaže Slobodan Simić, upravnik Specijalnog rezervata Zasavica, ove promene omogućiće i realizaciju 100 novih istraživanja.
– To je jedna izgubljena reka za koju ni lokalno stanovništvo ne zna gde počinje, a gde se završava – kaže Simić.
On predvodi Pokreta gorana Sremske Mitrovice koji je prvi Zavodu za zaštitu prirode i predložio da se rezervat ispita. Država je, naime, rezervat zaštitila 1997. godine, pre tačno 20 godina i dala ga na upravljanje Pokretu gorana Sremske Mitrovic, koji će i po novoj uredbi nastaviti da brine o njemu.
Simić objašnjava da su sada u okvir rezervata došli i privatni posedi, ali da predviđene promene neće imati veće posledice za vlasnike imanja.
Turizam kao glavni izvor prihoda
Pokret gorana Sremske Mitrovice zapošljava 14 ljudi, od toga četiri čuvara koje plaća država. Ostalim zaposlenima plate se isplaćuju iz ličnih sredstava koje pokret zaradi od turizma. Upravnik Zasavice kaže da od države i lokalne samouprave dobijaju oko 40% sredstava, a da ostalo sami zarađuju što će činiti i dalje.
– Zasavica je primer jedne vrste održivog turizma i ugostiteljstva. Postoji kamp u kojem su inače 99% stranci. Rezervat obilaze peške, čamcima, ili brodom, a na godišnjem nivou imamo od 2.500 do 3.000 noćenja – kaže Simić. Kako objašnjava, gosti se ovde hrane isključivo domaćom hranom napravljenom i proizvedenom u samom rezervatu – to su pre svega suhomesnati proizvodi, gulaš od mangulice… Uzgajaju se stare rase životinja, a hrana je organskog porekla i osim mangulica uzgajaju oko 40 grla podolskih govečeta, 200 muznih magarica i 80 bosanskih brskih konja.
Zasavica je postala čuvena u zemlji i svetu i po proizvodima od magarećeg mleka, počev od svežeg mleka, preko krema za lice, likera, sapuna, pa sve do nečeg što u svetu niko nije uspeo da napravi – sir od magarećeg mleka. To mleko je inače, izuzetno slično ljudskom i ima veoma malo mlečnih masti. Da bi se napravio jedan kilogram sira potrebno je 25 litara magarećeg mleka. Ono košta 40 evra po litru, što cenu kilograma sira dovodi i do 1.000 evra po kilogramu. S obzirom na to da magarica svoje mladunče nosi najduže od svih domaćih životinja, čak godinu i 15 dana, laktacija kod nje traje dve godine. Za to vreme, magarica prosečno može da da svega 35 do 40 litara mleka. Zato i ne čudi što je ono toliko dragoceno.
Najčešći kupci ovih proizvoda su stranci, kojima su lepote Zasavice atraktivne tokom cele godine. Proizvodi se mogu kupiti jedino tamo ili online preko njihovog sajta, jer kako kaže Simić, bilo je mnogo pokušaja kopiranja pa su svoje proizvode morali da zaštite na ovaj način.
Javna rasprava o dokumentu o proglašenju i zaštiti u okviru koje će biti razmatrane primedbe dostavljene tokom javnog uvida održaće se u petak 15. septembra 2017. godine od 12 časova u prostorijama Skupštine opštine Sremska Mitrovica.