Podaci o proizvodnji i podaci o cenama pokazuju kako su kupci reagovali na visok rast cena i da je smanjena tražnja ovih proizvoda. Bez ozbiljnije analize ne može se reći ko je odgovoran i u kojoj meri za rast cena, trgovci ili proizvođači
Proizvodnja prehrambene industrije je u avgustu ove godine bila manja za 3,8 odsto nego u istom mesecu 2022. Ako uporedimo proizvodnju u prvih osam meseci ove godine sa prošlogodišnjim istim periodom, pad proizvodnje je oko jedan odsto. Proizvodnja prehrambene industrije je važna, jer je to najveća grana sa učešćem od 15 odsto u prerađivačkoj industriji, koja je opet najvažniji deo ukupne industrije.
Kako se navodi u poslednjem izdanju Makroekonomskih analiza i trendova, u avgustu su najveći međugodišnji pad proizvodnje imali proizvodnja mlečnih proizvoda, od 8,2% i proizvodnja ostalih prehrambenih proizvoda, koju uglavnom čini šećer, od čak 14,9%.
Prema saopštenju Zavoda za statistiku, inflacija proizvoda ”mleko, sir i jaja“ u avgustu u odnosu na prošli avgust iznosila je 25,5%. Ako gledamo prvih osam meseci, međugodišnja inflacija proizvoda iz ove oblasti je čak 35,8%. Godišnji rast cena voća u avgustu, koja se odnosi na sveže voće, iznosi 8,6%, a povrća čak 29,8%.
”Kada se upare podaci o proizvodnji i podaci o cenama, vidimo da su kupci reagovali na visok rast cena i da je smanjena tražnja ovih proizvoda. Mi posmatramo efekte na proizvodnju, ali trgovci iskazuju krajnje cene, tako da se bez ozbiljnije analize ne može reći ko je odgovoran i u kojoj meri za rast cena, trgovci ili proizvođači“, napominje Ivan Nikolić, urednik MAT-a, dodajući da je u svakom slučaju rast cena doveo do pada potrošnje. ”Gramzivost proizvođača, ali i trgovaca se brzo vratila kao bumerang“, ocenio je on za Danas.
Nikolić ističe da se proizvođači i trgovci ovom padu potrošnje mogu prilagoditi smanjenjem cena, što bi onda vratilo tražnju i posledično dovelo do rasta proizvodnje. U javnosti se vodi i polemika o tome da li su trgovinski lanci i, mada se ređe pominju, proizvođači iskoristili opšti rast cena zbog rata u Ukrajini i suše prošle godine, da podignu cene više nego što je to zahtevao rast troškova. Narodna banka je pre dva meseca izašla sa svojom analizom marži pet najvećih trgovačkih lanaca prema kojoj su marže u 2022. godini bile za 36,6% veće nego u 2019. godini. Stopa trgovačke marže izražena u procentu od prihoda od prodaje robe povećana je sa 24,8 na 26,8% u ovom periodu.
Nikolić ističe da je pitanje koliko je bilo nužno podizati cene u toj meri. ”Imamo slučaj da su isti proizvodi istih prizvođača jeftiniji u okruženju nego kod nas. Za to nema objašnjenja“, napominje on.
